Bebeklerde ve Çocuklarda Görülen İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedir?
İdrar yolu enfeksiyonları, çocuklarda sık görülen bir hastalık olup kız çocukların %3-5’ inde, erkek çocukların ise %1’inde görülür. Bir yaş altındaki erkek bebeklerde beş kat fazla görülürken, sonrasında kız çocuklarda 10 kat daha fazla karşımıza çıkar. Çocuklarda görülen idrar yolu enfeksiyonları erişkinlerden çok farklıdır. Aksi kanıtlanıncaya kadar altta yatan cerrahi bir patoloji düşünülebilir. Bu nedenle çocuklarda geçirilen ilk idrar yolu enfeksiyonunda bile muhakkak araştırma yapmak gerekmektedir. Tanı ve tedavilerdeki tüm gelişmelere rağmen sıkça tekrarlayabilmektedir. Erken teşhis ve tedavisi yapılmayan bebek ve çocuklar üzerinde gelecekte hipertansiyon ve böbrek yetmezliği gelişebilir. Normal şartlarda idrar sterildir, yani mikrop (bakteri, organizma vs.) içermez. Mikroplar bazen dışarıdan idrar yoluna girerek enfeksiyona sebep olur. Çocuklardaki en sık enfeksiyon sebebi bağırsak kökenli olan bakterilerdir. Bağırsak kökenli bakteriler arasında en çok enfeksiyona sebep olan bakteri de Escherichia Coli (E. Coli ) denilen bakteridir.
İdrar Yolu Enfeksiyonları Kaça Ayrılır?
İdrar yolu enfeksiyonları alt ve üst üriner sistem enfeksiyonları olmak üzere ikiye ayrılır. Üst idrar yolları enfeksiyonlarında böbrekler ve üreterdeki iltihabi durum sonucu enfeksiyon meydana gelir. Bu kısımda meydana gelen enfeksiyonlar daha tehlikeli bir durum oluşturarak hayati önem taşır. Alt üriner sistem idrar yolu enfeksiyonlarında ise iltihabi durum, mesane ve üretra adı verilen idrar yolları kısmında görülür.
Bebeklerde ve Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonları Belirtileri Nelerdir?
Çocuğun yaşı ne kadar küçükse, belirtileri anlamak da o kadar güç olur. Sık kusma, ateş, huzursuzluk, iştahsızlık, gün içerisinde devamlı uyku hali, idrar yapma esnasında ağlama, beslenmeme, idrarda kan görülmesi, bulunduğu aya göre daha az vücut ağırlığında olma, karın bölgesinde sertlikler gibi problemlerden biri veya birkaçı ile kendini belli edebilir. Çocukların mesaneleri daha küçük ve boyutlarına göre fazla sıvı içme eğiliminde olduklarından genellikle yetişkinlerden daha sık idrara çıkma ihtiyacı duyarlar. Ayrıca küçük çocuklar, mesaneyi açan ve kapatan kasların kontrolünü geliştirmek için birkaç yıl gerektiğinden daha acil idrar yapma ihtiyacı hissedebilirler. Bir çocuğun idrar yaparken ağrısı, yanması varsa, bunun en olası nedeni idrar yolu enfeksiyonudur ancak diğer bazı durumlar da ağrıya neden olabilir.
İdrar Yolu Enfeksiyonları İçin Hangi Tetkik ve Değerlendirmeler Yapılmalıdır?
Hastalarda doğru tanının konabilmesi için detaylı hikâye alındıktan sonra ve fizik muayene yapılmalıdır. Doktorlar; çocuktaki semptomları değerlendirirken, mesane bağırsak probleminin olup olmadığını belirlemek için kabızlığı, gün içinde ne zaman ve ne sıklıkla idrara çıktığını, su tüketimini ve beslenme alışkanlıklarını da sorgulamaktadır.Sorgulamalar sonucu böbrek ve mesane enfeksiyonundan şüpheleniliyorsa idrar tahlili ve idrar kültürü değerlendirme yapılır. Ayrıca üriner sistemin USG’si ilk istenecek araştırmadır. USG bize böbreklerde veya mesanedeki bir patolojiyi bulmakta yardımcı olmaktadır. Şayet mesaneden idrarın böbreklere geri kaçmasından (vezikoüreteral reflü) şüphelenilecek bir durum saptanırsa işeme sistografisi istenir. Eğer çocuğunuz işeme eğitimini tamamladıysa yapılan bütün tetkiklerin ardından pelvik taban fizyoterapistlerince pelvik taban kaslarının gerginliği, işlevselliği ve kaslarının fonksiyonunu değerlendirmesi gerekmektedir. Pelvik taban kaslarında işlevsel bozukluk olan çocuklar bu değerlendirmelerin ışığında mutlaka tedaviye alınmalıdır. Pelvik taban kasları tedavi edilmeyen çocuklarda çok büyük olasılıkla idrar yolu enfeksiyonu, idrar kaçırma veya böbrek reflüsü tekrarlayacaktır.
İdrar Yolu Enfeksiyon Gelişimini Kolaylaştıran Yatkınlıklar Nelerdir?
İdrar yolu enfeksiyonuna zemin hazırlayan bazı nedenler vardır. Mesaneden idrarın böbreklere geri kaçması (vezikoüretral reflü), nörolojik bozukluklar, işeme bozuklukları, kabızlık, mesane boynu darlığı, kateter varlığı idrar yolu enfeksiyonuna zemin hazırlayabilir. Ailesel ve genetik yatkınlıklar da söz konusu enfeksiyonları kolaylaştırır.
İdrar Yolu Enfeksiyonların Tedavi Yaklaşımı Nasıl Olmalıdır?
Yaklaşım, çocuğunuzun yaşı, genel sağlık durumu ve altta yatan hastalıkları, şiddeti ve seyri, çocuğunuzun uyumu ve tedaviyi tolere etmesine göre değişebilir.Enfeksiyon saptanan çocuk uygun ve hızlı tedavi edilmelidir. Tedavi, enfeksiyonun lokalizasyonuna, hastanın yaşına, enfeksiyonun komplike olup olmamasına göre planlanır. Antibiyotik tedavisi idrar kültür alındıktan sonra başlanmalıdır. Ateşin birinci gününde tedaviye başlamak anlamlı oranda böbrek hasarlanmasını önlemektedir. Ağır seyreden vakalarda hastaneye yatış gerekiebilir: genel durum bozukluğu varsa, ciddi kusma, beslenememe söz konusuysa, kandaki enfeksiyon değerlerinde yükselme varsa, yaşı küçük ise yatışı değerlendirmek gerekir. Buna doktorunuz karar verecektir. Sonrasında altta yatan başka bir patoloji varlığı en kısa sürede araştırılmalıdır.
Bebeklerde ve Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Oluşumunu Engellemek İçin Neler Yapılmalıdır?
- Bebeklerde bezi sık değiştirip altının kirli kalmamasını sağlanmalıdır.
- Aynı zamanda bebekleri soğuktan korumakta enfeksiyon için en çok dikkat edilmesi gerekilen durumlardan biridir.
- Bebeğin ilk 6 ay anne sütü ile beslenmesi dışarıdan gelecek mikrop ve bakterilere karşı bebeği korumaktadır.
- Enfeksiyon riskini azaltmak için, bebeklerin altı bağırsak hareketlerinden sonra daima önden arkaya doğru silinmelidir.
- Çocuklar tuvalet alışkanlıklarını kazandıktan sonra, mesaneyi boşaltmak için bol su içmelilerdir.
- Gelen idrar yapma isteği tutulmamalıdır.
- Tuvalet saatleri düzenlenmelidir.
- Enfeksiyonlara tedavide yardımcı olmak için medikal tedavi ve pelvik taban fizyoterapisine ek olarak bazı alternatif içecekler mevcuttur. Kızılcık ve/veya yaban mersini suyu içmek tedavide size yardımcı olabilir. Araştırmalar, bu meyvelerin idrarı daha asidik hale getiren ve bakterilerin büyümesini durduran maddeler içerdiğini gösteriyor.
- Pamuklu iç çamaşırlar tercih edin ve çok dar kot pantolonlardan kaçınılmalı.
- Köpüklü banyolardan, parfümlü sabunlardan ve genital organları ve üretrayı tahriş edebilecek diğer kozmetik ürünlerden kaçınılmalıdır.
- Yüzdükten sonra ıslak elbiseyle oturmak yerine kuru giysiler giyilmelidir.
- Mesane tahrişine neden olabilecek yiyecek ve içeceklerden kaçınılmalıdır.
Ebeveynlerin Ortak Endişeleri Nelerdir?
“Çocuğum tuvalet eğitimini tamamladı fakat gün içerisinde çok sık idrara çıkıyor. Karın ağrısıyla birlikte idrar yaparken yanması var. İdrarı kötü kokuyor ve çoğu zaman idrarında kan oluyor. Uzun süre kuru kalıp bu dönemlerde iç çamaşırını ıslatmaya başladı.”
Bu yakınmanın olası nedeni idrar yolu enfeksiyonudur. Ebeveynlerin bu süreçte bir çocuk üroloğundan randevu alıp olası komplikasyonları önlemek için tedaviye derhal başlamaları gerekmektedir. Eğer çocuğunuz sık sık idrar yolu enfeksiyonu geçiriyorsa bu döngüyü kırmak gerekecektir. İşeme sırasında mesanedeki kasları gevşeyemezse mesanede basınç artışıyla birlikte içeride idrarın kalmasınave bu rezidü idrar kalışı ile sıklıkla idrar yolu enfeksiyonuna neden olur.
Prof. Dr. Halil Tuğtepe
Fzt. Ece Zeynep Saatçi